شیراز یکی از شهرهای بزرگ ایران و مرکز استان فارس است. جمعیت شیراز در سال ۱۳۹۵ خورشیدی بالغ بر ۱٬۷۱۲٬۷۴۵ تن بوده که این رقم با احتساب جمعیت ساکن در حومهٔ شهر به ۱٬۸۶۹٬۰۰۱ تن می رسد.
شیراز در بخش مرکزی استان فارس ، در ارتفاع ۱۴۸۶ متری از سطح دریا و در منطقهٔ کوهستانی زاگرس واقع شده و آب و هوای معتدلی دارد. این شهر از سمت غرب به کوه دراک ، از سمت شمال به کوه های بمو ، سبزپوشان ، چهل مقام و باباکوهی (از رشته کوه های زاگرس) محدود شده است.
شیراز پس از تبریز (در سال ۱۲۸۷) و تهران (در سال ۱۲۸۹) سومین شهر ایران است که در سال ۱۲۹۶ خورشیدی ، نهاد شهرداری در آن تأسیس گردید. شهرداری شیراز به ۱۱ منطقهٔ مستقل شهری تقسیم شده و جمعاً مساحتی بالغ بر ۲۴۰ کیلومتر مربع را شامل می شود.
نام شیراز در کتاب ها و اسناد تاریخی ، تحت نام های مختلفی نظیر «تیرازیس» ، «شیرازیس» و «شیراز» به ثبت رسیده است. محل اولیهٔ این شهر در محل قلعهٔ ابونصر بوده است. شیراز در دوران بنی امیه به محل فعلی منتقل می شود و به بهای نابودی اصطخر – پایتخت قدیمی فارس – رونق می گیرد. این شهر در دوران صفاریان ، بوییان و زندیان پایتخت ایران بوده است.
شیراز از دیرباز به واسطهٔ مرکزیت نسبی اش در منطقهٔ زاگرس جنوبی و واقع شدن در یک منطقهٔ به نسبت حاصل خیز ، محلی طبیعی برای مبادلات محلی کالا بین کشاورزان ، یکجانشینان و عشایر بوده است. همچنین این شهر در مسیر راه های تجاری داخل ایران به بنادر جنوب مانند بندر بوشهر قرار گرفته است.
شیراز به سبب جاذبه های تاریخی ، فرهنگی ، مذهبی و طبیعی فراوان ، همواره گردشگران بسیاری را به سوی خود فرا می خواند. سید علی خامنه ای -رهبر ایران- لقب سومین حرم اهل بیت در ایران را به این شهر نسبت داد.برطبق تاریخ ایران ، چاپ دانشگاه کمبریج ، «سکونت دایمی در محل شهر شیراز شاید به دوران ساسانی و حتی پیش از آن برسد. اما اولین اشاره های معتبر در مورد این شهر به اوایل دوران اسلامی بر می گردد.»به نوشته دانشنامه اسلامی نیز شیراز شهری است بنا شده در دوران اسلامی در محلی که از زمان ساسانی یا احتمالاً پیش از آن سکونت گاه دایمی انسان بوده است.
بگفته شاپور شهبازی در دانشنامه ایرانیکا «این ادعا که شیراز اردوگاه مسلمانان بوده تا اینکه برادرزاده یا برادر حجاج ابن یوسف آن را در سال ۶۹۳ پس از میلاد به شهر تبدیل کرد ، اثبات نشده است.»
جان لیمبرت ، چنین جمع بندی می کند که هر چند تاریخ نگاران اسلامی بر این عقیده هستند که شیراز در سده اول هجری به توسط عبدالملک مروان بنیان نهاده شده است ، اما باید دانست که شهری با نامی نزدیک به نام شیراز پیش از اسلام در محل یا نزدیک شهر وجود داشته است که نام خود را به شهر فعلی شیراز داده است. خصوصاً با توجه به اشاره ای که حمدالله مستوفی داشته است. مستوفی در نزهت القلوب (۷۴۰ ق) معتبرترین روایت را این می داند که شهر شیراز را محمد برادر حجاج ابن یوسف به زمان اسلام تجدید عمارتش کرد. حمدالله مستوفی روایت دیگری هم آورده است که تجدید بنا بر دست عم زادهٔ حجاج محمد بن قاسم بن ابی عقیل صورت پذیرفته است.آثاری عیلامی (شامل یک سه پایه برنزی) مربوط به هزاره دوم پیش از میلاد در جنوب شرقی شیراز یافت شده است. همچنین در تعدادی لوح های عیلامی مکشوفه در پارسه (تخت جمشید) به کارگاه های مهمی در تی/شی-را-ایز-ایز-ایش (تیرازیس یا شیرازیس) اشاره می کند که بی شک همان شیراز امروزی است.
لیمبرت ، شهبازی و آرتور آربری هر سه فهرستی از نشانه های متعددی از سکونت دایم در دشت شیراز و اطراف محل کنونی شیراز در دوران پیش از اسلام را ذکر کرده اند. مانند نگاره های سنگی مربوط به اوایل ساسانی ، اشارات موجود به دو آتشکده (بنام های هرمزد و کارنیان) و قلعه ای باستانی بنام شاه موبد و آثار کشف شده در قلعه ساسانی در محل فعلی قصر ابونصر.
شهبازی می گوید که شواهد بالا چنین می نمایاند که شیراز تا پایان دوره ساسانی شهری با جمعیتی عمده و احتمالاً مرکزی اداری بوده است. آرتور آربری چنین نتیجه می گیرد که بزرگی شیراز به هر اندازه بوده ، این شهر در زمان داریوش زیر سایه پارسه و پس از حمله اسکندر مقدونی زیر سایهٔ شهر همسایه استخر بوده است.
همچنین نام شیراز همراه بخش اردشیر خوره دوره ساسانی به مرکزیت فیروزآباد ذکر شده است و شیراز جزئی از آن بوده است. اردشیر خوره یکی از پنج بخشی بوده است که استان فارس ساسانیان را تشکیل می داده است.این اطلاعات در مهرهای ساسانی مربوط به اواخر ساسانی و اوایل دوران اسلامی کشف شده در محل قصر ابونصر در شرق محل کنونی شهر شیراز بدست آمده است و لیمبرت چنین پیشنهاد می نماید که استحکامات موجود در محل قصر ابونصر همان قلعه تیرازیس یا شیرازیس یاد شده در لوح های عیلامی پارسه است و بعدها پس از آنکه شهر فعلی شیراز در نزدیک این قلعه بنیان نهاده شده ، این شهر نام خود را از این قلعه در حوالی شهر به یادگار گرفته است.
باستان شناسان موزهٔ متروپولیتن نیویورک نیز با توجه به نتایج حفاری های خود در محل قصر ابونصر ، این استحکامات و احتمالاً روستاهای اطراف را به عنوان محل شیراز پیش از اسلام پیشنهاد می کنند. آنها گفته های بلخی در سده ۱۲ نقل می کنند که می گوید: در محلی که شیراز کنونی وجود دارد منطقه ای بوده است با چند قلعه در میان دشتی باز. آنان در مورد داستان بنیان نهاده شدن شهر جدید شیراز و انتقال آن به محل جدید چنین نظر می دهند که انتقال یک شهر در بسیاری جاهای دیگر مانند نیشابور و قاهره نیز اتفاق افتاده است. در این حالت پس از تحولات یا تغییراتی سیاسی ، شهر به محلی در نزدیکی شهر قدیم منتقل شده و شهر قدیمی رها گشته تا به شهری حاشیه ای یا تلی از خرابه تغییر پیدا کند
جغرافیا
شهر شیراز ، مرکز استان فارس به طول ۴۰ کیلومتر و عرضی متفاوت بین ۱۵ تا ۳۰ کیلومتر با مساحت ۱۲۶۸ کیلومتر مربع به شکل مستطیل و از لحاظ جغرافیایی در جنوب غربی ایران و در بخش مرکزی فارس قرار دارد. اطراف شیراز را رشته کوه های نسبتاً مرتفعی به شکل حصاری استوار ، احاطه کرده اند که از لحاظ سوق الجیشی و حفظ شهر اهمیت ویژه ای دارند. این شهر از سمت غرب به کوه دراک ، از سمت شمال به کوه های بمو ، سبزپوشان ، چهل مقام و باباکوهی (از رشته کوه های زاگرس) محدود شده است. مختصات جغرافیایی شیراز عبارتست از ۲۹ درجه و ۳۶ دقیقه شمالی و ۵۲ درجه و ۳۲ دقیقه و ارتفاع آن از سطح دریا بین ۱۴۸۰ تا ۱۶۷۰ متر در نقاط مختلف شهر متغیر است.رودخانهٔ خشک شیراز رودخانهٔ فصلی است که پس از عبور از شهر شیراز به سمت جنوب شرقی حوضهٔ خود متمایل شده و به دریاچه مهارلو می ریزد.
نوشتار اصلی: دریاچه مهارلو
آب و هوا
نقشهٔ آب و هوایی ایران؛ شهر شیراز در جنوب غرب کشور قرار گرفته و آب و هوای آن مدیترانه ای است.
میانگین دما در تیرماه (گرم ترین ماه سال) ۳۰ درجهٔ سانتی گراد ، در دی ماه (سردترین ماه سال) ، ۵ درجهٔ سانتی گراد ، در فروردین ماه ۱۷ درجهٔ سانتی گراد و در مهرماه ۲۰ درجهٔ سانتی گراد می باشد و میانگین سالانهٔ دما ۱۸ درجهٔ سانتی گراد است.میزان بارندگی سالیانهٔ شهر شیراز ۳۳۷٫۸ میلی متر می باشد.شهر شیراز به شهر شعر در ایران معروف است. از میان شاعرهای بانویِ معروف ایران می توان از جهان ملک خاتون که در شیراز می زیسته نام برد.شیراز به شهر شعر ، شراب ، باغ و گل و بلبل معروف است. باغ در فرهنگ ایرانیان از جایگاه ویژه ای برخوردار است و شیراز از قدیم به داشتن باغ های بسیار و زیبا مشهور بوده است. شیراز از دوران باستان باغ های انگور فراوانی داشته و همین باعث شهرت جهانی شراب شیراز در دنیا شده است. امروزه بیش تر باغ های این شهر در شمال غرب آن و در مناطق قصردشت ، کشن ، چمران و معالی آباد واقع شده اند. تعدادی از باغ های شیراز از لحاظ تاریخی بسیار حایز اهمیت هستند و به عنوان مراکز مهم گردشگری به شمار می آیند. از معروف ترین این باغ ها می توان به باغ ارم ، باغ عفیف آباد ، باغ دلگشا و باغ جهان نما اشاره نمود.
جشن هنر شیراز.
شهر شیراز در بین سالهای ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۷ محل برگزاری جشن هنر شیراز بود. این جشنواره در زمان خود بزرگترین رویداد فرهنگی در نوع خود در سطح جهان بود. این رویداد با هدف تشویق هنرهای سنتی ایران و بالا بردن استانداردهای فرهنگی ایران تشکیل شده بود. همچنین این رویداد محلی بود برای گرد آمدن بزرگترین هنرمندان سنتی و مدرن ایران و سراسر دنیا در رشته های مختلف هنری
نمایشگاه بین المللی
نوشتار اصلی: نمایشگاه بین المللی شیراز
نمایشگاه بین المللی شیراز بزرگ ترین مرکز نمایشگاهی در جنوب ایران می باشد. این نمایشگاه در فضایی بالغ بر ۷۶۰٬۰۰۰ متر مربع در شمال غرب شیراز تأسیس گردیده است. نمایشگاه بین المللی شیراز هم اکنون دارای فضایی به میزان ۱٫۷ کیلومتر مربع به صورت ۶ سالن سرپوشیده و سه سالن در حال ساخت و فضای باز نمایشی به میزان ۳٬۰۰۰ متر مربع می باشد.
نگارخانه های شیراز
شیراز دارای ۱۸ نگارخانه است که به پرپایی و نمایش آثار هنری و فرهنگی می پردازنددر نخستین سرشماری رسمی ایران که در سال ۱۳۳۵ خورشیدی انجام گرفت ، شهر شیراز با ۱۷۰٬۶۵۹ تن جمعیت ششمین شهر پرجمعیت ایران بود. در سرشماری سال ۱۳۵۵ خورشیدی این شهر با پیشی گرفتن بر آبادان به پنجمین شهر پرجمعیت ایران تبدیل شد؛ و تا سرشماری سال ۱۳۷۵ خورشیدی همین جایگاه را در اختیار داشت. در آخرین سرشماری انجام گرفته در سال ۱۳۸۵ خورشیدی ، کرج با رشد سریع خود بر شیراز پیشی گرفت.
براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ خورشیدی ، جمعیت شهر شیراز در این سال بالغ بر ۱٬۲۱۴٬۸۰۸ تن بوده است که از این تعداد ۶۱۳٬۸۳۰ تن مرد و ۶۰۰٬۹۷۸ تن زن بوده اند. همچنین تعداد خانوارهای ساکن این شهر ، ۳۱۵٬۷۲۵ خانوار بوده است
شیراز به عنوان یکی از مهم ترین مراکز گردشگری و توریستی ایران مطرح بوده و با جاذبه های تاریخی فراوان برای گردشگران داخلی و خارجی شناخته شده است.از جاذبه های تاریخی شهر شیراز می توان به آتشکدهٔ صمیکان ، آرامگاه حافظ ، آرامگاه خواجوی کرمانی ، آرامگاه سعدی ، ارگ کریم خان ، باغ جهان نما ، باغ ارم ، باغ تخت ، باغ چهل تن ، باغ دلگشا ، باغ عفیف آباد ، باغ نارنجستان قوام ، باغ هفت تن ، خانه صالحی ، چاه مرتاض علی ، حمام باغ نشاط ، عمارت باغ ایلخانی ، عمارت باغ نشاط ، عمارت دیوانخانه ، عمارت کلاه فرنگی باغ نظر ، مسجد نصیرالملک ، قصر ابونصر ، قلعهٔ کک ها ، مدرسهٔ آقاباباخان ، مدرسهٔ خان ، موزهٔ پارس ، موزهٔ هفت تنان ، نقش برجسته بهرام در برم دلک اشاره کرد.
در سال ۱۳۷۴ در پروژه بین الحرمین ۷ هکتار از بافت تاریخی شیراز که متشکل از ۸۷ خانه تاریخی ، مسجد و مدرسه تاریخی بود تخریب شد. هم اکنون نیز تصمیم بر این است که تحت همان پروژه ۵۷ هکتار دیگر بدون در نظر گرفتن آثار و بناهای ارزشمند تاریخی تخریب و جایش را به پاساژهای تجاری بدهد
از جاذبه های طبیعی شهر شیراز می توان به آبشار کوهمره سرخی ، برم دلک ، پارک قلعه بندر ، پارک ملی بمو ، باغ پرندگان شیراز ، پیربناب ، چشمهٔ جوشک ، چشمهٔ خارگان ، چشمهٔ ریچی ، دریاچهٔ دشت ارژن ، دریاچهٔ مهارلو ، رکن آباد ، رودخانهٔ قره آغاج ، روستای قلات ، کوه سبزپوشان ، گردشگاه آتشکده ، گردشگاه چاه مسکی ، گردشگاه چشمه سلمانی و گردشگاه هفت برم اشاره کرد.
چشمه های طبیعی موجود در اطراف شیراز هم از جهت آب درمانی و هم از جهت جذب گردشگر برای صنعت گردشگری استان فارس از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند و صنعت گردشگری این استان را رونق می بخشند.
مزار امام زادگان متعددی که در شیراز وجود دارد ، در طول سده ها ساختار اجتماعی و اقتصادی این شهر را شکل داده است. گفته می شود که در زمان مأمون خلیفهٔ عباسی ، تعدادی از فرزندان و نوادگان موسی بن جعفر -امام هفتم شیعیان- به شیراز پناه آورده بودند. برطبق روایت های مختلف ، آنان به مرگ طبیعی درگذشتند یا توسط حاکم عباسی کشته شدند. پس از سال ها تعدادی از این مزارها شناسایی شدند و زیارتگاه شیعیان قرار گرفتند. برخی از این امام زادگان -همچون علی بن حمزه- در دورهٔ آل بویه شناسایی شدند؛ ولی برای بعضی دیگر -مانند شاه چراغ- حدود چهارصد سال زمان لازم بود تا توسط حکمرانان سَلغُری شیراز شناسایی شوند. شناسایی بیشتر این مزارها بیش از آن که براساس شواهد و اسناد تاریخی باشد ، بر مبنای احادیث و روایات اسلامی بوده است
سرانه فضای سبز در شیراز در سال ۱۳۸۷ برابر با ۱۲٫۷ متر مربع به ازای هر تن است. هم اکنون در شهر شیراز ۱۱۸ پارک فعالیت می کنند که این تعداد شامل ۴۸ پارک شهری و ۷۰ پارک محله ای می باشد که از این جهت مساحت کل پارکها در شیراز ۲٬۱۷۰٬۵۵۰ متر مربع می باشد که از این میزان ۱۲۸٬۰۴۴ متر مربع متعلق به پارکهای محله ای و ۲٬۰۴۲٬۵۰۶ متر مربع متعلق به پارکهای شهری است و همچنین پارک آزادی با ۲۰۴٬۱۹۱ مترمربع مساحت بزرگترین پارک شیراز محسوب می شود.
شیراز گردی : باغ ارم ، ارگ کریم خانی ، بازار وکیل ، حمام وکیل ، سرای مشیر ، دروازه ی قرآن خواجوی کرمانی ، آرامگاه حافظ ، شهر پارسه : مجموعه ثبت جهانی تخت جمشید ، نقش رستم ، نقش رجب
تور شیراز شیراز باغ ارم حافظیه دروازه قرآن شاهچراغ بازار وکیل ارگ کریمخانی تخت جمشید خواجوی کرمانی نقش رستم نقش رجب