چهارشنبه سوری

یکی از سنت های باستانی ایرانیان برگزاری جشن چهارشنبه سوری بوده که شب چهارشنبه آخر هرسال ، ایرانیان در همه شهرها با برپایی آتش ، مراسم باشکوهی برگزار می کردند. واژه «چهارشنبه سوری» از دو واژه چهارشنبه که نام یکی از روزهای هفته است و سوری در زبان کُردی که به معنی سرخ است ساخته شده است (این مطلب سندیت تاریخی و علمی ندارد) که در آن آتش بزرگی تا صبح زود و برآمدن خورشید روشن نگه داشته می شود. این آیین از آن جهت به غروب آخرین سه شنبه (شب چهارشنبه) موکول شده است که زرتشت ، با رسیدگی حساب های گاهشماری به تنظیم و تدوین دقیق تقویم توفیق یافت و آن سالی بود که تحویل سال به سه شنبه ای مصادف شد که نیمه آن سه شنبه تا ظهر ، جزئی از سال کهنه و نیمه بعدازظهر جزو سال نو به حساب آمد و چون آغاز هر روز را در نیمه شب همان روز می دانستند ، بنابراین فردای آن سه شنبه را نوروز شناختند و شبش را جشن گرفتند و آتش افروختند و از آن پس آن شب را چهارشنبه سوری قرار دادند. به یک عقیده دیگر ایرانیان مراسم آتش افروزی در آستانه سال نو را پس از قبول اسلام ، در آخرین چهارشنبه سال قرار داده اند ، تا از عقیده اعراب پیروی کرده باشند که روز چهارشنبه یا «یوم الاربعا» را شوم و نحس می دانستند. درمورد وجه تسمیه «چهارشنبه سوری» عقیده دارند ، به مناسبت آتش افروزی ، آن شب را «سور» (سرخ) نامیده اند. (روزنامه ابتکار)
شواهد دلالت بر آن دارد که این جشن از اوایل قرن هفتم هجری به دست فراموشی سپرده شد ، سپس با عناوینی دیگر از سده های دهم معمول شد.
هاشم رضی در کتاب گاه شماری و جشن های ایران باستان ، درباره چهارشنبه سوری می نویسد: «ایرانیان در یکی از چند شب آخر سال جشن سوری را که عادت و سنتی دیرینه بود ، با آتش افروزی همگانی برپا می کردند.
اما چون اساس تقسیم آنان در روزشماری بر آن پایه نبود که ماه را به چهار هفته با نام های کنونی روزها بخش کنند ، لاجرم در شب چهارشنبه آخر سال چنین جشنی برگزار نمی شد. روزشماری کنونی بر اثر ورود اعراب به ایران باب شد. بی گمان سالی که این جشن به شکلی گسترده بر پا بوده مصادف با شب چهارشنبه شده است و چون در روزشماری تازیان چهارشنبه نحس و بدیمن به شمار می آمده از آن تاریخ به بعد شب چهارشنبه آخر سال را با جشن سوری به شادمانی پرداخته و بدین وسیله می کوشیدند نحوست چنین شبی را از بین ببرند. (سایت آفتاب)
دکتر کورش نیکنام موبد زرتشتی و پژوهشگر در آداب و سنن ایران باستان ، عقیده دارد که چهارشنبه سوری هیچ ارتباطی با ایران باستان و زرتشتیان ندارد و شکل گیری این مراسم را پس از ورود اعراب به ایران می داند. دکتر نیکنام در این باره می گوید:"ما زرتشتیان در کوچه ها آتش روشن نمی کنیم و پریدن از روی آتش را زشت می دانیم.
چند توصیه مهم:
با رعایت چند نکته ساده می توانید چهارشنبه سوری خاطره انگیز و سلامتی را بگذرانید.
۱) هرگز مواد سوختنی و ترقه در مقادیر کم یا انبوه در منزل نگهداری نشود.
۲) از آتش زدن لاستیک ، هیزم و کارتن خالی در واحدهای مسکونی یا در معابر ، کوچه و خیابان خودداری کنید. چرا که ضمن ایجاد آلودگی های شدید در هوا سایر خطرات را در پی دارد.
۳) آتش بازی در نزدیکی وسایل نقلیه که حامل بنزین و مواد سوختی هستند ، در صورت کمترین نشت و حتی در شرایط عادی ، این وسایل را به بمبی تبدیل می کند که چاشنی انفجار آن کشیده شده است.
۴) در صورت روشن کردن آتش ، توصیه می شود آتش در حجم کم باشد و از ریختن مواد سریع الاشتغال نظیر نفت ، بنزین و سایر مواد اشتغالزا بر روی آتش به شدت خودداری شود.
۵) وجود یک کپسول خاموش کننده آتش نشانی پودری در نزدیک محوطه آتش ضروری است.
۶) از پرتاب فشفشه و موشک بر روی شاخه درختان ، پشت بام و بالکن منازل خودداری شود.
۷) قبل از ترک محل روشن کردن آتش ، حتما از خاموش بودن آن مطمئن شده و توسط آب ، باقی مانده آن را کاملا سرد کرده و جمع آوری کنید.
۸) در صورت بروز هرگونه حریق یا حادثه ، ضمن حفظ خونسردی در اسرع وقت با شماره تلفن ۵۲۱ ستاد فرماندهی سازمان آتش نشانی تماس گرفته و مراتب را با ذکر نوع حادثه و نشانی دقیق اطلاع دهند.
۹) بسیاری از کودکان به دور از چشم والدین مواد را خریداری و در جیب ، کیف و یا کمد نگهداری می کنند که به علت درجه آتش گیری پایین به زودی مشتعل و خسارات فراوان جانی و مالی را به بار می آورند.
۱۰) از انداختن ظروف تحت فشار مثل کپسول ها ، اسپری های حشره کش و. ... به داخل آتش خودداری کنید زیرا به علت دارا بودن خاصیت انفجاری ذرات آن پرتاب و به داخل چشم وارد می شود
۱۱) هنگام استفاده از فشفشه دستان تان را باز نگه داشته و از جلوی صورت دور نگه دارید تا دچار سوختگی نشوند. سایت تبیان
در گاه شماری ایران باستان و زرتشتیان اصلأ هفته وجود ندارد. ما در ایران باستان هفت روز هفته نداشتیم. شنبه و یکشنبه و... بعد از ورود اعراب به فرهنگ ایران وارد شد. ما پیش از تسلط اعراب بر ایران هر ماه را به سی روز تقسیم می کردیم. و برای هر روز هم اسمی داشتیم. هرمز روز ، بهمن روز ، . .. برای ما سال ۳۶۰ روز بوده با ۵ روز اضافه ( یا هر چهار سال ۶ روز اضافه ). ما در این پنج روز آتش روشن می کردیم تا روح نیاکانمان را به خانه هایمان دعوت کنیم." بنابراین اینکه ما شب چهارشنبه ای را جشن بگیریم ( چون چهارشنبه در فرهنگ عرب روز نحس هفته بوده ) خودش گویای این هست که چهارشنبه سوری بعد از اسلام در ایران مرسوم شد."
"بنابراین ، این آتش چهارشنبه سوری بازمانده آن آتش افروزی ۵ روز آخر سال در ایران باستان است و زرتشتیان به احتمال زیاد برای اینکه این سنت از بین نرود ، نحسی چهارشنبه را بهانه کردند و این جشن را با اعتقاد اعراب منطبق کردند و شد چهارشنبه سوری." (دکتر کورش نیکنام موبدیار ، نویسنده و پژوهشگر فرهنگ ایران باستان ، نماینده زرتشتی ها در مجلس هفتم شورای اسلامی)
گرد آوردن بوته ، گیراندن و پریدن از روی آن و گفتن عبارت "زردی من از تو ، سرخی تو از من" شاید مهمترین رسم شب چهارشنبه سوری است. هر چند که در سالهای اخیر متاسفانه این رسم شیرین جایش را به ترقه بازی و استفاده از مواد محترقه و منفجره خطرناک داده است.