کریسمَس یا نوئل جشنی است در آیین مسیحیت که به منظور گرامی داشت زادروز مسیح برگزار می شود. بسیاری از اعضای کلیسای کاتولیک روم و پیروان آیین پروتستان ، کریسمس را در روز ۲۵ دسامبر جشن گرفته و بسیاری آنرا در شامگاه ۲۴ دسامبر نیز برگزار می کنند. اعضای بیشتر کلیساهای ارتودوکس در سراسر دنیا نیز روز بیست و پنجم دسامبر را به عنوان میلاد مسیح جشن می گیرند. برخی از مسیحیان ارتودوکس در روسیه ، اوکراین ، سرزمین مقدس (ناحیه تاریخی فلسطین) و دیگر مکانها ، به سبب پیروی از گاهشماری یولیانی ، جشن کریسمس را در روز ۷ ژانویه برپا می دارند. کلیسای حواری ارمنی طبق سنت منحصر به فردی ، روز میلاد و همچنین روز غسل تعمید مسیح را همزمان در روز ششم ژانویه جشن می گیرند.
ایام دوازده روزه کریسمس با سالروز میلاد مسیح در ۲۵ دسامبر آغاز گشته و تا جشن خاج شویان در روز ۶ ژانویه ادامه می یابد. هرچند مهم ترین عید مذهبی در گاهشمار مسیحی ، روز عید پاک (به عنوان روز مصلوب شدن و رستاخیز عیسی) است ، بسیاری به خصوص در کشورهای ایالات متحده و کانادا ، کریسمس را مهم ترین رویداد سالانه مسیحی محسوب می دارند. با وجودی که این روز ، یک عید مذهبی شناخته می شود ، از اوایل سده بیستم میلادی به بعد به طور گسترده به عنوان یک جشن غیر مذهبی برگزار شده و برای بیشتر مردم ، این ایام فرصتی است برای دور هم جمع شدن اقوام و دوستان و هدیه دادن به هم. کریسمس با آیین های ویژه ای به طور مثال آراستن یک درخت کاج ، برگزار شده و شخصیتی خیالی به نام بابانوئل در آن نقشی مهم دارد.
ریشه لغوی:
واژه کریسمس (به انگلیسی: Christmas) ، به معنای «مراسم عشای ربانی (مَس) در روز مسیح» در حدود سال ۱۰۵۰ میلادی به صورت واژه Christes maesse به معنی «جشن مسیح» ، وارد زبان انگلیسی قدیم گردید و محققان معتقدند ، گونه کوتاه تر آن یعنی Xmas شاید برای نخستین بار در قرن سیزدهم به کار رفته باشد. واژه قدیمیتر «یول» (Yule) احتمالاً از واژه آلمانی jōl یا انگلوساکسونی geōl که به جشن انقلاب زمستانی اشاره دارد ، مشتق شده است. واژه های متناظر در دیگر زبانها چون ، نَویداد (Navidad) در اسپانیایی ، ناتاله (Natale) در ایتالیایی و نوئل (Noël) در فرانسوی ، همگی معنای «میلاد» را تداعی می کنند و واژه آلمانی «وایناختِن» (Weihnachten) ، به معنی «شب تقدیس شده» می باشد.
ریشه تاریخی:

مسیح در این موزاییک متعلق به قرن سوم میلادی ، به شکل «سول اینویکتوس» یا خورشید شکست ناپذیر ، خدای پاگان رومی به تصویر کشیده شده است.
آنچه که پیرامون میلاد عیسی مسیح از مَتّی و لوقا نقل شده است در انجیل برجسته تر است ، نوشته های نخستین پیرامون مسیحیت چندین روز را برای تولد مسیح ذکر کرده اند. نخستین جشن ثبت شده برای کریسمس در رم در سال ۳۳۶ صورت گرفت. در رویکرد جنجالی مسیحیت آریانیسم در سدهٔ چهارم ، کریسمس نقش مهمی دارد. در آغاز قرون وسطی ، خاج شویان بر کریسمس سایه انداخت. این جشن با تاجگذاری کارل بزرگ در روز کریسمس در حدود سال ۸۰۰ کاملاً فراگیر شد. اما از آنجایی که مراسم با می خواری فراوان و دیگر رفتارهای ناشایست همراه شد ، پارسایان در سدهٔ ۱۷ ام میلادی کریسمس را ممنوع اعلام کردند. این جشن در سال ۱۶۶۰ به عنوان یک تعطیلی رسمی باقی ماند اما با چشم بد و مایهٔ بی آبرویی به آن نگاه شد. در آغاز سدهٔ ۱۹ میلادی ، با پیدایش جنبش آکسفرد در کلیسای انگلیس ، کریسمس دوباره رونق گرفت. چارلز دیکنز و دیگر نویسندگان با تأکید بر اینکه کریسمس یک جشن خانوادگی ، مذهبی و وسیله ای برای دادن هدیه است جلوهٔ اجتماعی تازه ای به آن بخشیدند و باعث فراموشی گذشتهٔ آن شدند.
انتخاب ۲۵ دسامبر:
در سدهٔ سوم میلادی ، زادروز مسیح هم بسیار مورد توجه بود و هم بسیار مورد اختلاف بود. نزدیک به سال ۲۰۰ پس از میلاد ، کلمنت اسکندریه چنین نوشت:
کسانی هستند که نه تنها سال میلاد سرورمان بلکه روز میلاد او را نیز تعیین کردن؛ و می گویند آن در ۲۸ امین سال آگوستوس و در ۲۵ امین روز بشنس [ماه مصری برابر با ۲۰ می] رخ داده است… دیگران می گویند که او در ۲۴ ام و ۲۵ ام برموده [برابر با ۲۰ و ۲۱ آوریل] به دنیا آمده است.[۱۲]
در دیگر نوشته هایی که به آن دوران بازمی گردد ، ۲۰ مه ، ۱۸ و ۱۹ آوریل ، ۲۵ مارس ، ۲ ژانویه ، ۱۷ نوامبر و ۲۰ نوامبر پیشنهاد شده است.[۱۳][۱۴] عوامل گوناگونی در برگزیدن ۲۵ دسامبر برای روز میلاد مؤثر است: نخست آنکه این روز در گاهشمار رومی ، روز انقلاب زمستانی بود ، دوم آنکه ۹ ماه پس از ۲۵ مارس بود. ۲۵ مارس روزی است که به اعتدال بهاری و تاریخ تشکیل نطفهٔ عیسی مسیح مربوط است.
تاریخ:
جامعه مسیحیت اولیه ، میان تاریخ واقعی میلاد عیسی مسیح و مراسم مذهبی بزرگداشت این واقعه ، فرق می نهاد. در دو قرن نخست پیدایش آیین مسیحیت ، بازشناسی تاریخ زادروز شهدای مسیحی و به پیروی از آن ، عیسی ، با مخالفتهای بسیاری در بین پیروان این آیین روبرو شد. عده بسیاری از پدران کلیسا ، نظرات نیشدار و کنایه آمیزی در خصوص برپایی جشن تولد افراد در ادیان پاگانیسم (آیینهای رقیب مسیحیت یا چندخدایی) داشتند و در واقع از دید کلیسا ، روزِ جانسپاری قدیسان و شهدا می بایست به عنوان روز واقعی به دنیا آمدن آنان ، گرامی داشته می شد. منشأ دقیق انتخاب روز ۲۵ ماه دسامبر به عنوان میلاد عیسی مسیح در پرده ای از ابهام قرار دارد و تاریخدانان در مورد آنکه پیروان مسیح از چه زمانی شروع به برپاداشتن جشن میلاد او نمودند ، به یقین نرسیده اند. گرچه در اناجیل چهارگانه در عهد جدید ، تولد عیسی با جزئیات شرح داده شده است ، ولی هیچ تاریخی در آنها ذکر نشده است.[۲۷] روز ۲۵ دسامبر ، برای نخستین بار در سال ۲۲۱ پس از میلاد ، در نوشته های سکستوس ژولیوس افریکانوس (اولین تاریخ نگار مسیحی) به عنوان روز میلاد مسیح ، انعکاس یافته و بعدها به طور فراگیر در عالم مسیحیت پذیرفته شده است.
اما بیشتر محققان معتقدند که این روز به عنوان جایگزینی برای جشن «روز میلاد خورشید شکست ناپذیر» یا سول اینویکتوس (dies solis invicti nati) که به هنگام انقلاب زمستانی به عنوان نماد نوزایی خورشید ، به دور افکندن زمستان و ندای تولد دوباره بهار و تابستان ، در امپراتوری روم برگزار می شد ، رایج گردید و در واقع کریسمس ، صورت «مسیحی شده» این جشن بود. پیش از پذیرفتن آیین مسیحیت به عنوان دین رسمی روم در قرن چهارم میلادی ، رومیان هر ساله در روز ۱۷ دسامبر در جشنی به نام ساتورنالیا به سیاره کیوان (ساتورن) ، ایزد باستانی زراعت ، احترام می نهادند. این جشن تا هفت روز ادامه میافت و انقلاب زمستانی را که طبق گاهشماری یولیانی باستان حدوداً در ۲۵ دسامبر واقع می شد ، شامل می گردید. هنگام عید ساتورنالیا ، رومی ها اقدام به برپاداشتن جشن و سرور ، به تعویق انداختن کسب و کار و منازعات ، هدیه دادن به همدیگر و آزاد کردن موقتی برده ها می نمودند.
تصویر میلاد مسیح در تابوت سنگی استیلیکو سردار رومی متعلق به چهار قرن پس از میلاد. یکی از نخستین تصاویر میلاد عیسی.
همچنین آیین رازوَرزی میترائیسم ، بر پایه پرستش ایزد باستان ایران زمین ، میترا ، در سرزمینهای تحت فرمانروایی روم باستان اشاعه زیادی یافته بود و بسیاری از رومیان ، رویداد بلندتر شدن روزها به دنبال انقلاب زمستانی را با شرکت کردن در مراسمی به منظور بزرگداشت زادروز میترا ، در ۲۵ دسامبر جشن می گرفتند. این جشنها و سایر مناسک تا اول ژانویه ادامه میافت که رومیان این روز را نخستین روز ماه و سال جدید می دانستند. کلیسای کاتولیک روم روز ۲۵ دسامبر را به عنوان زادروز مسیح برگزید تا به مراسم پاگانی مرسوم آن زمان معنا و مفهوم مسیحی بخشد. برای نمونه ، کلیسا جشن زادروز میترا خدای نور و روشنایی را با جشن بزرگداشت زادروز عیسی که عهد جدید او را نور و روشنی جهان می نامد ، جایگزین نمود. کلیسای کاتولیک با این امید که پیروان آیین میترا را به آیین مسیحیت وارد کند ، به آنها اجازه داد تا به عنوان بزرگداشت زادروز مسیح به برگزاری جشن و سرور خود در تاریخ معین شده پیشین ادامه دهند.
بابانوئل:
نمایی از دکوراسیون کریسمس گالری لافایت در پاریس. تأثیر اقتصادی کریسمس از مهم ترین عواملی است که به طور پیوسته در طول چند سده گذشته در بسیاری از مناطق جهان ، باعث رشد اقتصادی بوده است.
بابانوئل: کارت پُستال کریسمسی
نوشتار اصلی: بابا نوئل
شخصیتی که امروزه به شکل پیرمردی مهربان و چاق است و با لباس سرخ رنگ و ریشی سفید و بلند ، هنگام کریسمس در میان برگزارکنندگان این جشن ظاهر می گردد به چندین اسم شناخته می شود که بابانوئل (Papa noel) ، سانتا کلوز (Santa claus) و سنت نیکولا (Saint Nicola) از معروفترین این اسامی اند.
تاریخچه بابا نوئل:
در سده چهارم میلادی ، یکی از اسقف های آسیای صغیر (ترکیه امروز) به خاطر رفتار مهربانانه اش با کودکان شهرت یافت. این شخص که بعدها به سنت نیکولاس (نیکولاس قدیس) شهرت یافت ، در نقاشی های قرون وسطی و عصر رنسانس به شکل مردی بلند بالا با چهره ای جدی و نجیبانه نشان داده شده است و تا حدود قرن شانزدهم ، جشن مخصوص او در روز ششم دسامبر در سراسر اروپا برگزار می شد ، اما از آن پس ، این جشن ، تنها به پروتستان های هلند منحصر گردید. مهاجران هلندی که به آمریکای شمالی کوچ کردند ، این رسم را با خود به آن کشور بردند و در آنجا بود که نام او به سانتا کلوز (به انگلیسی: Santa Claus) تغییر یافت.
آیین های کریسمس:
برگزاری کریسمس در کشورهای مختلف مسیحی بنا به سنت و رسم و رسوم آنان ، تفاوت هایی نیز با یکدیگر دارد. اما مشترکات این مراسم این است که: مسیحیان برای جشن گرفتن میلاد عیسی مسیح به کلیساها می روند ، در منزل یک درخت کاج را تزیین و چراغانی می کنند و در خیابان ها و کوچه ها دسته دسته سرودهای پرستشی و شکرگزاری اجرا می نمایند.
همچنین در ایام کریسمس حراجیهایی برپا می شود و در روز باکسینگ در ۲۶ دسامبر ، کارمندها از کارفرمای خویش هدیه دریافت می کنند.
درخت کاج:
امروزه در تمام جهان درخت کاج نماد مهم کریسمس است. اما درخت سرو در آئینهای پاگان و فرهنگ قدیم ایران نیز بسیار مهم بوده و درخت جاودانگی تلقی می شده است هنوز در بسیاری از نقاط ایران به درخت کاج با نگاه تقدس نگریسته می شود.
کریسمس در هند:
اگر چه کریسمس جشنواره ای در تقویم مسیحی است ، اما در هند به عنوان یک سرگرمی و تفنن دارای اهمیت ویژه ای است. در هند این جشنواره دارای معنی خاصی برای وحدت هند در عین تنوع و گوناگونی است که در سراسر جهان شناخته شده است؛ و به دلیل نفوذ اروپا در این کشور برای مدت طولانی ، دین در سراسر کشور پخش شده است. هیجان انگیزترین جشن کریسمس در هند را می توان در حالت سرور و نشاط در شهر بندری گوا دید. تعداد زیادی از گردشگران داخلی و بین المللی به سواحل گوا می آیند ودر طول جشنواره کریسمس به تماشای گوا در بهترین حالت فرهنگی خود می پردازند. همچنین می توان در بهترین موسیقی و رقص گوا در جشن میهمانی کریسمس شرکت کرد. کاتولیک ها در گوا در برنامه ای سنتی و محلی به نام میسسا و گالو یا «کلاغ خروس» شرکت می کنند که ساعات اولیه صبح انجام می شود. کارناوال ، قبل از روزه ، مهم ترین رویداد در گوا است که شبیه به «ماردی گرا» در نیواورلئان است.